Na ścianie budynku Książnicy Pomorskiej przy ul. Dworcowej w Szczecinie rozpoczęło się malowanie muralu upamiętniającego spaloną podczas Nocy Kryształowej szczecińską synagogę. Mural powstaje z inicjatywy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów, dzięki dofinansowaniu samorządu Województwa Zachodniopomorskiego. Marszałek Olgierd Geblewicz ogłosił tę inicjatywę na swoim facebookowym profilu 25 czerwca br.
„Na zdjęciu autor Fruit of the Lump przy pracy” – podała Książnica na Facebook. „Lump”, a właściwie Piotr Pauk, jest absolwentem poznańskiej Akademii Sztuk Pięknych. Maluje już od czternastego roku życia, a ze środowiskiem graffiti jest związany od 1999 roku. Tworzy murale, rzeźby, zajmuje się malarstwem, jest fotografem. Aktywnie działa w miejskiej przestrzeni – jest autorem wielu ulicznych interwencji, instalacji czy projektów miejskich, takich jak „OD/blokowanie – Akcja Muralizacja” albo „Fruit of the Lump/Analog Recovery 1984”.
„Jego twórczość jest wszechobecna w mieście i funkcjonuje w nim jak pełnoprawny jego mieszkaniec. Została zasymilowana do tego stopnia, że bez niej trudno wyobrazić sobie tkankę miejską dzisiejszego Szczecina. Artysta sam nazywa się swawolnikiem, hulaką, miejskim włóczęgą – po prostu Lumpem” – napisano na stronie DESA UNICUM, największej i najpoważniejszej galerii sztuki w Polsce, promując sprzedaż jedno z dzieł artysty („TWOJE MALARSTWO GROZI POŻAREM”, 2019, akryl, spray, szablon/płyta pilśniowa. Sprzedane za 5 tys. zł).
https://bid.desa.pl/lots/view/1-2Y147G/piotr-pauk-lump-twoje-malarstwo-grozi-poarem-2019
Lump jest też autorem teledysku do piosenki Łony i Webbera pt. „Nikifor Szczeciński”. „Realizację teledysku duet powierzył innemu szczecińskiemu twórcy, Lumpowi – jednemu z najbardziej rozpoznawalnych streetartowych artystów w Polsce, autorowi wielu murali i instalacji, od lat związanemu z graffiti w każdej postaci. I choć Lump wywodzi się z zupełnie innego nurtu, podobnie jak Nikifor często posługuje się w swoich pracach przedmiotami, które dla innych stały się nieprzydatne – zapomnianymi kawałkami codzienności i porzuconymi drobiazgami” – napisano na Youtube w informacji promującej teledysk.
Stara i Nowa Synagoga w Szczecinie.
Jak podaje internetowa Encyklopedia Pomorza Zachodniego – pomeranica.pl, 17 października 1832 r. Hirsch Wald przekazał za sumę 4800 talarów gminie żydowskiej w Szczecinie grunt przy Rosengarten, późniejszej Grüne Schanze (obecnie ul. Dworcowa) – dawny ogród przylegający do muru miejskiego, należący do miasta, ale do końca XVII wieku stanowiący własność Fundacji Klasztoru Świętego Jana. Kiedy Hirsch Wald szczecińska gmina żydowska nie miała jeszcze osobowości prawnej, wystąpił więc w jej imieniu. Gmina przejęła oficjalnie grunt 3,5 roku później (10 maja 1836 r.), po uzyskaniu zezwolenia króla Fryderyka Wilhelma III na budowę synagogi. Wcześniej (1833 r.) król takiej zgody nie udzielił.
Nie wiadomo, jak wyglądała szczecińska Stara Synagoga. „Całość stanowiła prymitywną budowlę z drewna, ponieważ w okresie jej budowy nie zezwalano na stawianie stałych, murowanych budynków na obrzeżach twierdzy. Od północnej i zachodniej strony świątynia była otoczona ogrodem” – podaje pomeranica.pl.
Niewielki drewniany budynek szybko przestał wystarczać rozwijającej się szczecińskiej gminie żydowskiej. W 1860 roku uznano za konieczne wybudowanie nowej świątyni. Postanowiono, że będzie ona miała około 900 męskich i 1150 kobiecych miejsc, także miejsce na organy i dla chóru. Starą Synagogę rozebrano, na jej miejscu wybudowano nową. 29 czerwca 1873 r wmurowano kamień węgielny, 3 maja 1875 r. odbyła się uroczystość poświęcenia Nowej Synagogi. Świątynia wybudowana została w mauretańskim stylu, wzorowana była na architektonicznych rozwiązaniach synagogi w Wiedniu. Kamień węgielny wmurowano 29 kwietnia 1873, zaś gotową synagogę poświęcono 3 maja 1875 roku. Mogła pomieścić 1.600 wiernych na miejscach siedzących i 100 na stojących. Jej wysokość wynosiła ok. 20 metrów, układ budowli dostosowano do przebiegu ulic.
Nowa Synagoga spłonęła podczas Nocy Kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 roku.. „Wracaliśmy z rodzicami od dziadka. Doszliśmy do Grüne Schanze. Zobaczyliśmy chmurę dymu i mnóstwo ludzi. Bojówki SA i grupy nieumundurowane. Wynosili książki z synagogi. Pamiętam górę z książek. Wszystko płonęło. Ojciec powiedział do matki: „To niemożliwe”. Było dużo gapiów. Tacy, którzy byli za spaleniem, ale też przeciwnicy” – wspominał podczas spotkania z uczniami jednego ze szczecińskich liceów Bodo Andrée, urodzony w Szczecinie w 1930 r. Tamtej nocy spalono nie tylko synagogę, ale też kaplicę cmentarną, siedziby żydowskich klubów sportowych oraz niektóre sklepy
Ruiny spalonego budynku rozebrano w 1940 roku. Ocalone z pożaru zwoje Tory, przekazane do synagogi w Hamburgu, przepadły podczas bombardowania w 1942 roku.
Na jej fundamentach w latach 1959–1960 wybudowano jeden z trzech budynków, który obecnie nosi adres Dworcowa 9. Dopiero 2 września 1999 roku na murze oporowym przylegającym do parceli, na której stały niegdyś zbudowania przylegające z jednej strony do budynku obecnej Książnicy Pomorskiej, a z drugiej do byłej parceli synagogi, zainstalowano pamiątkową tablicę. Ufundował ją Konsulat Generalny Republiki Federalnej Niemiec w Szczecinie.
Rafał Jesswein
Więcej o historii szczecińskich Żydów
https://monitorszczecinski.pl/mural-z-synagoga/ https://monitorszczecinski.pl/odra-zamarzla-az-do-samego-dnia/
[…] Mural z synagogą Lump pracuje, będzie mural […]