Kiedy 20 stycznia 2016 roku jeden z polityków opublikował na Twitterze cytat z wypowiedzi biskupa: „Nastąpił ogromny przełom. Po wojnie nie było jeszcze takiego zjednoczenia państwa i Kościoła”, pomyślałem, że to zwykła uprzejmość. Jednak szybko okazało się, że to coś więcej. Tym politykiem był przecież Marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński, a biskupem – Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski arcybiskup Stanisław Gądecki. Nawet data wpisu nie była przypadkowa – od trzech miesięcy rządziło już Prawo i Sprawiedliwość, a od ponad pół roku urząd Prezydenta RP sprawował polityk tej partii Andrzej Duda. Nikomu zatem nic się nie wyrwało.
Przyglądam się zmianom, które zachodziły i zachodzą w Polsce i Kościele z kilku perspektyw: jako obserwator i aktywny uczestnik życia publicznego, a przez lata dziennikarz i publicysta, oraz jako ksiądz – przedstawiciel Kościoła instytucjonalnego (co pewnie niejednego hierarchę przyprawia o ból głowy). Jakby tego było mało, od początku wolnej Polski związany byłem i nadal jestem – tak rodzinnie, jak i towarzysko – z różnymi środowiskami politycznymi. Dlatego nie zamierzam udawać, że do rozmów, które przeprowadzałem do tej książki, podchodziłem beznamiętnie i obiektywnie. Nie! Raczej szukałem w nich odpowiedzi na pytanie, czy mój obraz Kościoła, Polski i świata nie jest zbyt pesymistyczny, jednowymiarowy. Jednocześnie, co muszą przyznać nawet najwięksi moi krytycy, dając sobie prawo do diagnozowania i oceny rzeczywistości, unikam wykorzystywania ambony czy ołtarza do uzasadniania moich poglądów i obywatelskich wyborów. Zdaję sobie sprawę, że zarówno dobór rozmówców, jak i podjęte tematy mogą spotkać się z zarzutem jednostronności albo braku obiektywizmu. Mogę odpowiedzieć tylko tak: chętnie przeczytam podobne rozmowy z tymi, którzy dzisiejszy model relacji państwo – Kościół uważają za właściwy. Z tymi, których przekonują kazania i homilie duchownych wspierających sprzed ołtarza polityków dobrej (czy jakiejkolwiek innej) zmiany. Chętnie też poznam głębsze niż walka polityczna uzasadnienie wykluczania ludzi o odmiennej tożsamości czy innych poglądach.
Kościół w Polsce wciąż jest dla mnie jako chrześcijanina i obywatela przestrzenią niezwykle ważną. Uważam, że nie utracił sprawczości i nadal jest instytucją z mocnym mandatem społecznym. Dodatkowo – zwłaszcza na tle innych krajów zachodnioeuropejskich – instytucją nadal masową. Jednocześnie widzę, jak w ostatnich latach targają nim kolejne kryzysy i jak musi stawić czoła nowym wyzwaniom, z czym nie radzi sobie zbyt dobrze. Badania opinii publicznej, wykonywane zarówno przez ośrodki zewnętrzne, komercyjne, jak i przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego, wskazują na przyspieszenie procesów laicyzacji oraz coraz częstsze odrzucanie tradycyjnych więzi z Kościołem nie tylko przez ludzi młodych. Jednocześnie okres rządów prawicy po 2015 roku uczynił z Kościoła swoistego sprzymierzeńca i gwaranta zmian zachodzących w życiu politycznym i społecznym, co w głoszeniu Dobrej Nowiny raczej przeszkadza, niż pomaga. I właśnie te zjawiska są punktem wyjścia do rozmów zawartych w tej książce.
Moimi rozmówcami byli ludzie wierzący i praktykujący, wciąż mocno trzymający się Kościoła jako przestrzeni swojego życia. Są wśród nich także ci, którzy utracili wiarę lub zwątpili, ale szczerze mówią o tym, co ich dziś w Kościele boli i co od niego odpycha. Jestem im za tę szczerość niezwykle wdzięczny.
Wreszcie są i niewierzący, których refleksja oraz ocena naszej polskiej i religijnej rzeczywistości pozwoliła mi dostrzec i lepiej zrozumieć problemy, a także wyzwania, przed jakimi stoimy. Moich rozmówców łączy spojrzenie na Kościół tu i teraz. Dlatego w naszych rozmowach jest sporo krytycyzmu, ale nie brakuje również tego, co nazwałbym szukaniem dróg wyjścia przez postawienie kilku postulatów (…).
Ks. Kazimierz Sowa
Fragment wstępu do książki „Niewierni wierni”. Spotkanie z autorem ks. Sową odbędzie się 6 czerwca o godz. 17.00 w Książnicy Pomorskiej. Wstęp wolny. W książce wywiady które przeprowadził autor m.in.: z prof. Januszem Majcherkiem, prof. Zbigniewem Mikołejko, dr. Tomaszem Terlikowskim, Pawłem Kowalem, Agnieszką Bielik – Robson czy Michałem Rusinkiem.
red.
