Wpływają na wynik wyborów, zmieniają postrzeganie rzeczywistości, manipulują społeczeństwem i je antagonizują. Fake newsy to zwykłe kłamstwa, a nie „newsy”, ale zalewają Internet oraz media społecznościowe. Docierają już także do tradycyjnych środków przekazu. Jak rozpoznać kłamstwo? Jak radzić sobie z manipulacjami? Jak nauczyć młodzież krytycznego myślenia? W poniedziałek, 28 maja 2018 r. w Szczecinie odbyła się międzynarodowa konferencja „Mowa nienawiści, fake news, propaganda – wspólni wrogowie demokracji” z udziałem członków Komitetu Regionów, Rzecznika Praw Obywatelskich, zachodniopomorskiego marszałka, ekspertów medialnych, młodzieży. Po zakończeniu pierwszej sesji dyskusyjnej goście wydarzenia spotkali się z dziennikarzami.
Debata prowadzona w Szczecinie to efekt zaproponowanej przez zachodniopomorskiego marszałka Olgierda Geblewicza tematyki, która została zaakceptowana przez wszystkich członków Komisji CIVEX działającej przy Komitecie Regionów. Równolegle z konferencją odbywały się także warsztaty dla licealistów pt. fake busters. W ich trakcie młodzież z XIV LO w Szczecinie uczyła się rozpoznawać nieprawdziwe informacje.
– Nierzetelne informacje, ich powielanie i propagowanie mają swoje wewnętrzne i zewnętrze źródła, również poza Unią Europejską. Jesteśmy poddawani propagandzie w szczególności ze strony rosyjskich mediów takich jak Russia Today. Mamy świadomość, że nierzetelne i nieprawdziwe informacje prowadzą do wypaczania systemów demokratycznych i wyników wyborów – mówił podczas spotkania z dziennikarzami Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz. – Edukacja to jedna z kluczowych broni przed manipulacją i zniekształcaniem informacji – podkreślał marszałek.
Rzecznik Praw Obywatelskich dr Adam Bodnar zaznaczył, że nieprawdziwe informacje są efektem rozwoju nowych technologii, mediów społecznościowych, Internetu. – Żyjemy teraz w tzw. „bańkach informacyjnych”. Docierają do nas te informacje, z jakich mediów społecznosciowych korzystamy. To wpływa na nasze postrzeganie rzeczywistości – diagnozował dr Bodnar i odniósł się krytycznie do aktualnej sytuacji w kraju.
– Z jednej strony dyskutujemy o procesach globalnych, a z drugiej musimy pamiętać o naszej sytuacji krajowej, która jest nietypowa i może budzić niepokój. Pierwsza rzecz to kryzys dziennikarstwa. Dziennikarze, w niektórych mediach przestają być obiektywni, a bardziej służą interesom tej czy innej partii politycznej. Druga kwestia to misja telewizji publicznej. Zgodnie z ustawą, konstytucją i misją krajowej rady radiofonii i telewizji powinna ona służyć przekazywaniu informacji obiektywnych, sprawdzonych, zagłębiać pluralistyczny pogląd na rzeczywistość. Tak niestety ostatnio się w Polsce nie dzieje. Uważam, że jest to zagrożenie z punktu interesów krajowych, ale i z perspektywy wyborów do Parlamentu Europejskiego – mówił podczas konferencji prasowej Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar. Zaznaczył też, że polityka krajowa sprzyja tworzeniu atmosfery mowy nienawiści.
Badanie dotyczące korzystania z mediów cyfrowych, zlecane corocznie przez Instytut Dziennikarstwa Reutersa, wykazało w 2016 r., że z próby osób badanych w 26 krajach 51% twierdziło, że korzysta z mediów społecznościowych jako źródła wiadomości, a 12% – nawet jako głównego źródła informacji. Tendencja ta jest szczególnie powszechna wśród młodych ludzi, dlatego Komisja Europejska pracuje nad wypracowaniem dobrych praktyk w partnerstwie z takimi portalami jak Facebook, Twitter, YouTube i Microsoft, Instragram, Google+. Jest to tak zwany Kodeks Jurowej. Portale zobowiązały się do skutecznego i – co z tym nierozerwalnie związane – szybkiego reagowania na tego typu treści pojawiające się w ich serwisach. Wpisy, które mają charakter nawoływania do nienawiści lub terroryzmu, mają być usuwane z sieci w ciągu 24 godzin. Jak wynika z dotychczasowej oceny, 70% zgłaszanych przypadków jest uznawanych za nielegalne i usuwanych, z czego 81% znika z internetu w ciągu pierwszej doby od chwili publikacji.
Powołano także grupy zadaniowe, dostępna jest strona internetowa euvsdisinfo.eu. O podejmowanych krokach w tym zakresie szczegółowo podczas konferencji mówiły: Dyrektor Przedstawicielstwa Regionalnego Komisji Europejskiej Natalia Szczucka oraz Anni Hellman, Zastępca Kierownika Działu ds. Konwergencji Mediów i Mediów Społecznych, Dyrekcja Generalna ds. Sieci Komunikacyjnych, Treści i Technologii, Komisja Europejska.
Jednym ze wspomnianych podczas konferencji działań, które ma na celu zaprzestanie szerzenia mowy nienawiści, jest strona internetowa www.hejtstop.pl. Za jej pośrednictwem można zgłosić przykłady mowy nienawiści.
